اظهارنامه چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟

اظهارنامه

نوشته ای که طبق موازین قانونی تنظیم شده باشد و در آن حقی مطالبه و یا دینی اقرار شود را اظهار نامه گویند. اظهارنامه در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده و از مستنداتی است که می توان در دادگاه ارائه نمود. قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۱۵۶ اظهارنامه را چنین تعریف نموده است:

«هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی راکه راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید. اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه ها ابلاغ می شود.
تبصره- اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاهها می توانند از ابلاغ اظهار نامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.»

اظهارنامه از طرق رسمی مطالبه حق و یا اقرار به دین است که می تواند زمینه را برای تحقق حقوق و یا ایفای دین آماده سازد. اظهار نامه می تواند حاوی پیوست نیز باشد. پیوست های اظهار نامه می تواند سند، مال و یا وجه باشد.

موارد کاربرد اظهارنامه

اظهارنامه در این موارد کاربرد دارد:

– مطالبه بدهی از بدهکار را می توان قبل از اقدام به اقامه دعوا از طریق ارسال اظهارنامه پیگیری نمود.
– به وسیله اظهارنامه می توان اجبار متعهد به انجام کار را درخواست کرد.
– با ارسال اظهارنامه می توان از افراد جهت فصل خصومت درخواست صلح و سازش نمود و موارد پیشنهادی خود را جهت صلح ابراز کرد.
– در بعضی مواقع افراد دلیل و مدرکی مثبت حق خود ندارند. در این صورت می توان با اظهار نامه مطالبه حق نمود و در صورتی که مخاطب به اظهار نامه پاسخ دهد از جواب او به عنوان مدرک در دادگاه استفاده کرد.
– اظهارنامه تنها وسیله مطالبه حق نیست. اظهارنامه می تواند وسیله وفای به عهد و ادای دین باشد. در این صورت می توان جهت وفای به عهد اعلام آمادگی نمود و یا در صورتی که وفای به عهد ملزم به رساندن سند یا مال یا وجهی باشد به پیوست اظهار نامه آن را به صورت رسمی و قابل استناد ارسال کرد.

مندرجات اظهار نامه

اظهارنامه دارای فرم مخصوصی است که توسط وزارت دادگستری طراحی و چاپ شده و در دسترس افراد قرار گرفته است و زمانی به عنوان یک سند رسمی قابل استناد است که در این فرم های مخصوص تنظیم گردد.

فرم اظهارنامه دارای موارد زیر است که بایستی توسط اظهارکننده تکمیل گردد:

-مشخصات هویتی و اقامتگاه اظهارکننده

اظهارکننده باید مشخصات هویتی خود را به صورت کامل در فرم وارد کند و نشانی خود را جهت ارسال نسخه مخصوص به خود به گونه ای که به سهولت قابل شناسایی باشد یادداشت نماید.

-موضوع اظهارنامه

بیان اظهارات به صورت خلاصه و در یک عنوان کلی مانند مطالبه وجه سفته

-مشخصات هویتی و اقامتگاه مخاطب

نام، نام خانوادگی و اطلاعات دیگری که مخاطب را قابل شناسایی کند. ذکر آدرس دقیق نیز جهت ارسال اظهار نامه به وی نیز لازم است.

-اظهارات

اظهارکننده تمام آن چیزی که می خواهد مخاطبش بداند و او را از آن آگاه کند به صورت روشن توضیح داده و شرح می دهد. از آن جایی که اظهار نامه رسمی است و می تواند در دادگاه مورد استناد قرار گیرد هر مطلبی که در آن توسط اظهارکننده قید شود به جهت امضای آن که موید مطالب است اقرار محسوب شده و مخاطب می تواند نیز می تواند به آن استناد نماید.

-خلاصه جواب

این قسمت مربوط به مخاطب است تا در صورت تمایل پاسخ خود را نسبت به اظهارات بیان کند و از همان طریق به اظهارکننده منتقل نماید.
تعداد نسخه های اظهار نامه به تعداد مخاطب یا مخاطبان و اظهارکننده یا اظهارکنندگان به اضافه یک نسخه است که در بایگانی دادگستری نگهداری می شود.

شرایط ارسال اظهارنامه

شرایط ارسال اظهارنامه به این شرح می باشد:

-احراز هویت اظهارکننده

مشخصات ثبت شده در فرم اظهارنامه به عنوان اظهارکننده باید با اسناد هویتی فرد یکسان باشد. در صورتی که اظهارنامه به وکالت یا هر سمت قانونی دیگر ابراز می شود باید مدارک اثبات کننده سمت ارائه گردد.

-هزینه اظهارنامه

اظهارنامه دارای هزینه ثابتی است که هر ساله اعلام می شود و این هزینه توسط اظهار کننده و به شکل ابطال تمبر پرداخت می گردد.

-محتوای اظهارنامه

مطابق تبصره ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی ابلاغ اظهارنامه هایی که حاوی محتوای خلاف ادب و نزاکت عرفی باشد را موجب ممانعت از ارسال دانسته است. هر چند که این خودداری از ابلاغ دارای هیچ ضمانت اجرایی نمی باشد.

-تعداد نسخ اظهارنامه

به طور معمول اظهارنامه دارای سه نسخه است. یک نسخه مربوط به مخاطب، یک نسخه مربوط به اظهارکننده و یک نسخه مربوط به بایگانی دادگستری. اما در صورتی که تعداد مخاطبان و یا اظهارکنندگان بیشتر باشد باید به تعداد آنان اظهارنامه تهیه و ابلاغ کرد.

-ابلاغ اظهارنامه

اظهارنامه توسط مامور ابلاغ دادگستری ارسال می شود. در محل هایی که فاقد حوزه قضایی و مامور ابلاغ هستند اظهارنامه به وسیله پست ارسال می گردد و قبض پستی رسید ابلاغ محسوب می گردد.

-پیوست های اظهارنامه

در صورتی که اظهارنامه دارای پیوست باشد بایستی مدارک به اظهار نامه ملحق شوند و اظهارکننده موظف است ملحقات را به مرجع ابلاغ جهت ارسال تحویل نماید. در اظهار نامه این مورد که اظهارنامه دارای پیوست می باشد قید می شود. تسلیم مال یا سند یا وجه توسط اظهارنامه رسمی و معتبر است مگر آن که تحویل مدارک و اسناد و یا وجوه به موجب قرارداد به شیوه دیگری تعهد شده باشد که در این صورت این تسلیم فاقد وجاهت قانونی است.

اشخاصی که می توانند اظهارنامه ارسال کنند

مطابق قانون آیین دادرسی مدنی هر کسی می تواند قبل از این که اقدام به اقامه دعوا کند مطالب خود را به وسیله اظهارنامه به مخاطب خود ابلاغ کند و هیچ محدودیتی در نوع دعوا وجود ندارد. البته اظهارنامه فقط مختص به امور مدنی بوده و در امور جزایی و کیفری مورد پیش بینی قرار نگرفته است.

روش های ثبت و ارسال اظهارنامه

اظهارنامه را به دو شکل می توان ثبت و ارسال نمود:

 

-ثبت اینترنتی اظهارنامه از طریق درگاه خدمات الکترونیک قضایی

اظهارکننده با مراجعه به درگاه خدمات الکترونیک قضایی به آدرس www.adliran.ir اطلاعات مربوط به فرم اظهارنامه را تکمیل و کد رهگیری دریافت می کند. سپس جهت احراز هویت به دفاتر خدمات قضایی مراجعه و فرایند را کامل می کند.

-ثبت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

شخص با مدارک هویتی به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می کند و تمامی مراحل تکمیل فرم و ثبت اطلاعات توسط کاربر دفتر انجام می گردد.

جواب اظهارنامه

در فرم اظهارنامه محلی برای پاسخ مخاطب وجود دارد که مخاطب می تواند از طریق آن پاسخ خود به اظهارات مندرج در اظهارنامه را به اظهارکننده برساند. قانون هیچ تکلیف و مهلتی برای پاسخ دادن به اظهار نامه بیان نداشته و مخاطب می تواند فارغ از محدودیت در هر زمانی پاسخ را ارسال کند هر چند همان طور که گفته شد پاسخ اظهار نامه تکلیفی بر مخاطب نبوده و مخاطب می تواند اظهارنامه را بدون پاسخ بگذارد

مخاطب در صورتی که بخواهد اظهارنامه دریافتی را پاسخ دهد باید مراقب مطالب اظهاری خود باشد چرا که هر پاسخی که ارسال کند اقرار محسوب شده و می تواند علیه او در دادگاه مورد استناد واقع شود. به همین دلیل بهتر آن است بدون عجله و با مشورت وکیل پایه یک دادگستری خود نسبت به پاسخ اظهارنامه اقدام کند.

اظهارنامه های اجباری

اظهارنامه از مواردی که قانون جهت تسهیل در امور پیش بینی کرده است و افراد در صورت تمایل می توانند به ارسال آن اقدام کنند و کاملا اختیاری است اما در بعضی موارد اظهارنامه مقدمه ای لازم جهت اقامه دعوا ست.

مواردی که به دلایل قانونی اقامه دعوا به ارسال اظهارنامه منوط شده است بدین شرح می باشد:

-دعاوی تصرف عدوانی

ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی بیان میدارد: سرایدار، خادم، کارگر و به طور کلی هر امین دیگری، چنانچه پس از ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک یا ماذون از طرف مالک یا کسی که حق مطالبه دارد، مبنی بر مطالبه مال امانی، از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی محسوب می شود.

-دعوای تحویل مورد اجاره

ماده ۱۳ قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال ۱۳۵۶ بیان می دارد: هر‌گاه مستاجر به علت انقضاء مدت اجاره یا در مواردی که به تقاضای او حکم فسخ اجاره صادر شده مورد اجاره را تخلیه کند و موجر از‌ تحویل گرفتن آن امتناع کند مستاجر مکلف است به وسیله اظهار نامه از موجر یا نماینده قانونی او تقاضا کند که برای تحویل مورد اجاره حاضر شود. ‌در صورتی که موجر ظرف پنج روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه حاضر نگردد مستاجر باید به دادگاه محل وقوع ملک مراجعه و تخلیه کامل مورد اجاره را‌ تامین دلیل نماید و کلید آن را به دفتر دادگاه تسلیم کند. ‌از این تاریخ رابطه استیجاری قطع می‌شود و دفتر دادگاه ظرف ۲۴ ساعت به موجر یا نماینده قانونی او اخطار می‌کند که برای تحویل گرفتن مورد اجاره‌ و دریافت کلید حاضر شود تا زمانی که مستاجر به ترتیب فوق عمل نکرده باشد تعهدات او به موجب مقررات این قانون و شرایط اجاره نامه برقرار است.

-دعوای مطالبه هزینه مشاعات واحدهای آپارتمانی

تبصره ۲ ماده ۱۰ مکرر قانون تملک آپارتمان‌ها میگوید: در صورت امتناع مالک یا استفاده کننده از پرداخت سهم خود از هزینه های مشترک از طرف مدیر یا هیئت مدیران وسیله اظهار نامه با ذکر مبلغ بدهی و صورت ریز آن مطالبه می شود.
هرگاه مالک یا استفاده کننده ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه سهم بدهی خود را نپردازد مدیر یا هیئت مدیران میتوانند به تشخیص خود و با توجه به امکانات از دادن خدمات مشترک از قبیل شوفاژ، تهویه مطبوع، آب گرم، برق، گاز و غیره به او خودداری کنند و در صورتی که مالک و یا استفاده کننده همچنان اقدام به تصفیه حساب ننماید اداره ثبت محل وقوع آپارتمان به تقاضای مدیر یا هیئت مدیران برای وصول وجه مزبور بر طبق اظهارنامه ابلاغ شده اجرائیه صادر خواهد کرد. عملیات اجرائی وفق مقررات اجرای اسناد رسمی صورت خواهد گرفت و در هر حال مدیر یاهیئت مدیران موظف میباشند که به محض وصول وجوه مورد مطالبه یا ارائه دستور موقت دادگاه نسبت به برقراری مجدد خدمات مشترک فورا اقدام نمایند.

-دعوای تخلیه به جهت تاخیر در پرداخت اجاره بها یا اجرت المثل

بند ۹ ماده ۱۴ قانون روابط موجر و مستأجر ۱۳۵۶ بیان میدارد: در صورتی که مستاجر در مهلت مقرر در ماده ۶ این قانون از پرداخت مال الاجاره یا اجرت المثل خودداری نموده و با ابلاغ اخطار دفترخانه ‌تنظیم‌کننده سند اجاره یا اظهارنامه (‌در موردی که اجاره نامه عادی بوده یا اجاره نامه ‌ای در بین نباشد) ظرف ده روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد. ‌در این مورد اگر اجاره نامه رسمی باشد موجر می تواند از دفترخانه یا اجری ثبت صدور اجرائیه بر تخلیه و وصول اجاره بها را درخواست نماید. ‌هر‌گاه پس از صدور اجرائیه مستاجر اجاره بهای عقب افتاده را تودیع کند اجرای ثبت تخلیه را متوقف می کند ولی موجر می تواند به استناد تخلف‌ مستاجر از پرداخت اجاره بها از دادگاه درخواست تخلیه عین مستاجر را بنماید. ‌هر‌گاه اجاره نامه عادی بوده یا سند اجاره تنظیم نشده باشد موجر می تواند برای تخلیه عین مستاجره و وصول اجاره بها به دادگاه مراجعه کند. ‌در موارد فوق هر‌گاه مستاجر قبل از صدور حکم دادگاه اضافه بر اجاره بهای معوقه صدی بیست آن را به نفع موجر در صندوق دادگستری تودیع نماید ‌حکم به تخلیه صادر نمیشود و مستاجر به پرداخت خسارت دادرسی محکوم و مبلغ تودیع شده نیز به موجر پرداخت می گردد، ولی هر مستاجر فقط ‌یک بار می تواند از این ارفاق استفاده کند، حکم دادگاه در موارد مذکور در این بند قطعی است.

-دعوای انحلال شرکت تضامنی

ماده ۱۲۹ قانون تجارت بیان میدارد: طلبکاران شخصی شرکا حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت تأمین یا وصول کنند ولی میتوانند نسبت به سهمیه مدیون خود از منافع شرکت یا سهمی که در صورت انحلال شرکت ممکن است به مدیون مزبور تعلق گیرد هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند.

طلبکاران شخصی شرکا در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تأدیه طلب آنها نباشد میتوانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند (اعم از این که شرکت برای مدت محدود یا غیر محدود تشکیل شده باشد) مشروط بر این که لااقل شش ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهار نامه رسمی به اطلاع شرکت رسانیده باشند. در این صورت شرکت یا بعضی از شرکا میتوانند مادام که حکم نهایی انحلال صادر نشده با تأدیه طلب داینین مزبور تا حد دارایی مدیون در شرکت یا با جلب رضایت آنان به طریق دیگر از انحلال شرکت جلوگیری کنند.

وکیل امور ملکی